Portret Agaty Pancerz w Lusławicach (1926)

JACEK MALCZEWSKI

Jacek Malczewski, fotografia z końca XIX wieku
[źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Jacek Malczewski urodził się w 1854 roku w Radomiu, zmarł w 1929 r. w Krakowie. W 1872 roku rozpoczął edukacje artystyczną pobierając lekcje u L. Piccarda. Równolegle uczęszczał jako wolny słuchacz na zajęcia do Władysława Łuszczkiewicza w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1873 roku rozpoczął studia na tejże uczelni w pracowni W. Łuszczkiewicza oraz F. Szynalewskiego. W latach 1876-1877 kształcił się w École des Beaux-Arts w Paryżu w pracowni Henri Ernesta Lehmanna. W 1879 roku ukończył kurs kompozycji w klasie mistrzowskiej Jana Matejki w krakowskiej Akademii. W 1887 roku ożenił się z Marią Gralewską, córką krakowskiego aptekarza. W latach 1897-1900 oraz 1912-21 pełnił funkcję profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Artysta odbył wiele podróży: Paryż, Monachium, Wiedeń, Włochy, Grecja oraz Turcja. Artysta razem z Teodorem Axentowiczem, Józefem Mehofferem, Stanisławem Wyspiańskim założył w 1897 roku Towarzystwo Artystów Polskich "Sztuka". Artysta został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski IV klasy (1921) oraz Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929).

Malarstwo Jacka Malczewskiego

Jacek Malczewski jest uznawany za jednego z głównych przedstawicieli młodopolskiego symbolizmu. Początkowo Jacek Malczewski tworzył przeważnie wiejskie sceny rodzajowe. W latach 80. w pracach artysty pojawiła się tematyka martyrologiczna. Czerpiąc inspiracje z twórczości Artura Grottgera oraz Juliusza Słowackiego tworzył prace o realistycznym charakterze. Obrazy z tego czasu cechuje monochromatyzm i przygaszona gama barwna.

W latach 90. obrazy Jacka Malczewskiego stały się silniej nasycone swoistą nastrojowością, co wynikało między innymi z rozjaśnienia kolorystki. W tego rodzaju kompozycjach pojawiły się symboliczne postacie, często czerpiące z tradycji antycznej.

Osobną niezwykle obszerną grupę prac stanowią portrety oraz autoportrety. Autoportrety charakteryzuje duży dystans do własnej osoby, oraz silne nasycenie różnorodną symboliką.

Wystawy i kolekcje prac Jacka Malczewskiego

Artysta eksponował swoje obrazy razem z Towarzystwem Artystów Polskich "Sztuka", grupą Zero, ugrupowaniem Odłam i również na wystawach Niezależnych.

Pierwsza wystawa indywidualna twórczości artysty miała miejsce w 1903 roku w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie oraz Lwowie i w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.  Artysta prezentował swoje obrazy na wielu wystawach indywidualnych.

Jacek Malczewski prezentował swoje obrazy także za granicą. W 1911 roku w Wiedniu miała miejsca wystawa retrospektywna jego malarstwa.

Prace Jacka Malczewskiego znajdują się w zbiorach, m.in. Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Lwowskiej Galerii Sztuki.

Wybrane obrazy Jacka Malczewskiego sprzedane w ofercie Galerii Sztuki ATTIS:

Jacek Malczewski "Prządka" (lata 20.)

Obraz Jacka Malczewskiego "Prządka" ze względu na temat oraz cechy formalne można porównać do pracy "W pracowni artysty. Portret dziewczyny" (1922). Przyjrzyjmy się bliżej tym dziełom. Obie prace przedstawiają, kobietę podczas pracy w pracowni artysty. Na obrazie z 1922 roku postać trzyma robótkę ręczną. Kobieta ma krótkie brązowe włosy, podłużną twarz oraz wąski zadarty nos. Kobieta na chwilę została oderwana od pracy by bacznie spojrzeć w stronę artysty. Praca ta uchodzi za portret malarki Michaliny Janoszanki (1884-1952). Była to bratnia dusza artysty oraz modelka Jacka Malczewskiego po 1914 roku. Kiedy powstała praca "W pracowni artysty..." malarka miała 38 lat. Postać o podobnych cechach została przedstawiona w obrazie "Prządka". Tutaj również w tle widzimy charakterystyczną przestrzeń pracowni artysty z obrazami stojącymi w pod ścianą. W centralnym miejscu kompozycji, kobieta o ostrych rysach twarzy oraz krótko ściętych włosach siedzi pochylona nad kołowrotkiem. Na skupionej twarzy rysują się wąskie usta i mocno zarysowany łuk brwiowy. Sposób malowania oraz kolorystyka omawianych prac są zbliżone. Powtarzają się krótkie pociągnięcia pędzla oraz ograniczona kolorystyka z jedną dominantą. W obrazie "W pracowni artysty..." jest to czerwień odzienia kobiety, natomiast w "Prządce" jest to granat spódnicy. Obie prace są niezwykle dopracowane. Każdy szczegół kompozycji został misternie ujęty.

Jacek Malczewski "Portret Agaty Pancerz w Lusławicach" (1926)

W latach 1919-1926 Jacek Malczewski często odwiedzał swoje siostry w Lusławicach, gdzie w towarzystwie rodziny odpoczywał i malował. Wtedy też powstał prezentowany obraz, który przedstawia portret młodej Agaty Pancerz. Malarz ukazał kobietę w trakcie pracy, na tle framugi i uchylonych drzwi, za którymi widoczny jest salon. Dwór w Lusławicach często stanowił inspirację dla artysty, co uwidacznia się w jego twórczości. W pracach z 1926 roku artysta często przedstawiał widok salonu tego dworu lub portretował w nim swoje siostry. Warto tutaj przywołać obraz Jacka Malczewskiego pt. "Julia, córka artysty w Lusławicach" (1926) [zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie], który został skomponowany w sposób analogiczny do omawianej pracy.
"Portret Agaty Pancerz w Lusławicach" artysta namalował cienko, krótkimi pociągnięciami pędzla. Obraz utrzymany jest w pastelowej, ale nasyconej kolorystyce. W pracy warto zwrócić uwagę na doskonałą korelację stopniowania akcentów żółci obecnych w partii włosów sportretowanej, na framugach drzwi oraz widocznych w tle salonu oprawionych obrazów, również jego autorstwa. Zastosowana przez artystę perspektywa kulisowa i ujęcie postaci na pierwszym planie, na tle framugi drzwi, skupia uwagę widza na portrecie, monumentalizując przy tym kompozycję.

NIEDOSTĘPNE OBRAZY JACKA MALCZEWSKIEGO