RAFAŁ OLBIŃSKI - NOTA BIOGRAFICZNA

Rafał Olbiński - Malarstwo jak teatr

Malarstwo, ilustratorstwo, grafika, projektowanie plakatów, scenografia – długość listy profesji, którymi zajmował się Rafał Olbiński jest imponująca i⠀godna prawdziwego „człowieka renesansu”.

Rafał Olbiński urodził się 1943 roku w Kielcach. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1981 roku wyemigrował do Paryża oraz następnie do Stanów Zjednoczonych. W 2006 roku został uhonorowany przez Prezydenta Polski złotym medalem Gloria Artis. Od 1985 roku jest wykładowcą w School of Visual Arts w Nowym Jorku. Ilustrował także książki, czego przykładem jest stworzona we współpracy z Michałem Zawadką „Galeria bajek. Wiersze czytane obrazem” powstała z myślą o dzieciach. Została zaprezentowana na 24. Wrocławskich Promocjach Dobrych Książek. Autor przedmowy, prof. Tony Buzan, nazwał ją  „piękną książką dwóch pięknych umysłów dla miliardów pięknych umysłów dziecięcych”. Rafał Olbiński zajmuje się też scenografią, zaprojektował m. in. dekoracje do spektaklu "Czarodziejskiego fletu" W. A. Mozarta wystawionego w reżyserii Giovanny'ego Castellanosa w Warszawskiej Operze Kameralnej w Warszawie (2019).

Jego prace są eksponowane w wielu znanych galeriach i muzeach, między innymi w Bibliotece Kongresu, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Toyamie, Carniege Foundation w Nowym Jorku, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Suntory Museum w Osace i wielu innych instytucjach na całym świecie.

Patrząc na wybierane przez artystę tematy oraz wzorce piękna powielane w jego pracach można odnieść wrażenie, że z kulturą renesansu łączy go znacznie więcej niż humanistyczna wszechstronność zainteresowań. Jego sztuka jest przesycona tym samym zachwytem, z jakim malarze i rzeźbiarze renesansu przedstawiali otaczający świat przyrody i ludzkie ciało. Wykreowane przez Olbińskiego uniwersum budzi także skojarzenia z malarstwem surrealistów, szczególnie zaś z twórczością Renée Magritte’a. Twórczość obydwu artystów łączą cechy takie jak poetycka aura, poczucie humoru oraz zaskakujące zestawienia przedmiotów. Jednak Olbiński, w przeciwieństwie do belgijskiego malarza, nie przytłacza widza atmosferą mrocznej tajemniczości i niepokoju. Nadaje swoim dziełom pogodny klimat. Oferuje odbiorcom ucieczkę od codziennego życia w alternatywną rzeczywistość. W⠀tym idyllicznym świecie nawet sytuacje pełne trudnych emocji przedstawione są lekko ale z morałem.

Rafał Olbiński "Walentynkowa noc" (2018) - fragment

Artysta w jednym z wywiadów tak wypowiadał się na temat nastroju w swoich pracach:

„Przykładam dużą wagę do humoru i mam swoje motto: powaga jest tarczą miernoty. To hasło, które szczególnie w tym poważnym kraju, w Polsce, warto promować.”

Kiedy w nowojorskiej Andre Zarre Gallery w 1990 roku odbyła się pierwsza wystawa malarstwa Rafała Olbińskiego, artysta miał już za sobą bogate doświadczenia w dziedzinie grafiki użytkowej, ilustratorstwa i projektowania plakatów. W 1970 roku rozpoczął pracę na stanowisku dyrektora kreatywnego międzynarodowego magazynu jazzowego „Jazz Forum”. Obecny redaktor naczelny pisma, Paweł Brodowski wspomina:
„Rafał robił okładki, dostawał temat, przedstawiał jedną propozycję, ale była zawsze dobra, więc nie podlegała dyskusji […] Wyróżniała go zawodowa ręka i⠀umiejętność skrótowego rozumienia rzeczywistości. Graficznie potrafił oddać istotę rzeczy. I nawet działając w dużym stresie potrafił zachować luz artysty.”

W 1981 roku poleciał na wernisaż swojej wystawy plakatu w Nowym Jorku. Tam dotarła do niego wiadomość o ogłoszeniu stanu wojennego. W związku z⠀tym, Rafał Olbiński postanowił pozostać w Stanach Zjednoczonych. Na wspomnianej wystawie plakatów jego talent został zauważony przez redaktora naczelnego „Psychology Today”, który zaproponował mu współpracę. Amerykańscy odbiorcy przekonali się do charakterystycznego stylu Olbińskiego. Operował symboliką, która była łatwo zrozumiała i jednocześnie pozbawiona nudnej oczywistości. Zaskakiwał czytelników i wydawców nieoczywistymi ciągami skojarzeń i poczuciem humoru. W latach 80., kiedy coraz większą popularnością cieszyła się grafika komputerowa, okładki jego projektu zwracały uwagę odręcznym rysunkiem. Współpracował z „New York Times”, „Newsweek”, „Business Week”, by wymienić tylko najważniejsze magazyny. Od lat 90. wykonywał plakaty operowe i teatralne na zlecenie między innymi New York City Opera, Pacific Opera San Francisco czy Philadelphia Opera.

Cięty, błyskotliwy język, który wypracował w projektach plakatów i ilustracji przemycił do swojej twórczości malarskiej. Zgodnie z anegdotą rozpowszechnianą przez samego artystę obrazy wystawione na pierwszej solowej ekspozycji w 1990 roku były zestawieniem najpopularniejszych motywów pochodzących z ilustracji. U Olbińskiego zaciera się granica między malarstwem, grafiką i ilustracją. Te trzy dziedziny nieustannie przeplatają się ze sobą: ilustracje i plakaty są niezwykle malarskie, natomiast obrazy charakteryzuje oszczędność formy i zwięzły przekaz wywodzący się ze sztuki plakatu. Artysta czerpie inspiracje z rozmaitych źródeł literackich i plastycznych. Z mitologii greckiej, baśni, historii sztuki, prozy i muzyki wybiera przede wszystkim motywy ukazujące romantyczne i erotyczne relacje damsko-męskie.

Rafał Olbiński "Leda i łabędź" - fragment

Pod płaszczem symboli przedstawiane sceny aż kipią od emocji targających postaciami. Kobieta u Olbińskiego zdecydowanie dominuje nad mężczyzną, roztacza swój nieodparty urok zupełnie nieświadomie lub wręcz przeciwnie – z premedytacją wykorzystuje swoje wdzięki. Jest piękna, tajemnicza i⠀niedościgła. Stawia mężczyznom wysokie wymagania i często odrzuca zaloty stając się powodem ich cierpienia. Taki sposób postrzegania kobiety artysta zaczerpnął z twórczości literackiej Brunona Schulza i zrealizował powołując do życia między innymi bohaterki plakatów operowy do „Toski”, „Madame Butterfly” czy „Carmen”. Zgoła inne przedstawienie dotyczy kobiet pochodzących z mitologii greckiej.

Przykładem możne być obraz pt. „Leda i łabędź”. W tym przypadku to kobieta oddaje się z uległością zaklętemu w łabędzia Zeusowi. Dopełnieniem głównej sceny w każdej z prac jest korespondujący z nią krajobraz oraz narracyjny tytuł mający wprowadzić widza w malarską historię. Tło w pracach Rafała Olbińskiego nie jest nigdy jedynie biernym obserwatorem lecz stanowi odzwierciedlenie uczuć i emocji głównych bohaterów. W pracy „Prognoza pogody” (2018) z chmury w kształcie męskiej twarzy pada deszcz przypominający łzy. W kompozycji „Przyzwoita propozycja” dwie różne drogi splatają się w jedną, doprowadzając tym samym do spotkania. Natomiast w pracy „Walentynkowa noc” (2018) pustynny krajobraz suszy koresponduje z⠀nieodwzajemnioną miłością.

Mimo licznych wskazówek interpretacyjnych obrazy Olbińskiego zachowują one tajemniczą dwuznaczność. Artysta w swoich pracach nie narzuca jednej interpretacji zamiast tego pozostawiając pewną dowolność odbioru. Polska śpiewaczka operowa Aleksandra Kurzak powiedziała kiedyś o Rafale Olbińskim, że nie maluje swoich obrazów, lecz je reżyseruje.

Rafał Olbiński "Przyzwoita propozycja" - fragment

Każda praca artysty, dzięki bogactwu symboliki, jest jak anegdotyczne przedstawienie teatralne. Richard Burgin pisząc o twórczości Olbińskiego stwierdził, że bez względu czy spod ręki artysty wychodzą plakaty promujące społeczne akcje antynarkotykowe, ilustracje do tomików wierszy czy dzieła malarskie, zawsze wpisują się one w kanon wypracowanej przez Olbińskiego estetyki. W odniesieniu do swojej sztuki Rafał Olbiński często przytacza słowa Johanna von Goethe:

„Niewielu ludzi ma na tyle wyobraźni, by zrozumieć rzeczywistość.”

Bibliografia:
1. Bończa-Szabłowski Jan, „Rafał Olbiński, artysta spełniony”, artykuł na portalu rp.pl, data publikacji: 13.05.2016,
2. „Olbiński. Malarstwo”, Wydawnictwo Bosz, Olszanica 2016
3. „Rafał Olbiński: 50 okładek na 50-lecie Jazz Forum”, red. Izabela Gabrielson, Wydawnictwo HOBBiT, Warszawa 2015
4. „Rafał Olbiński: "Niewielu ludzi ma na tyle wyobraźni, żeby zrozumieć rzeczywistość" Johann von Goethe”, opr. Małgorzata Malinowska-Klimek, katalog z⠀wystawy w Sosnowieckim Centrum Sztuki, Sosnowiec 2017
5. „Rafał Olbiński: sztuka metafory: plakaty operowe i teatralne”, red. Paulina Sieniuć, Anne-Marie Fabianowska, katalog z wystawy w Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa 2012
6. „Rafał Olbiński: the virtue of ambiguity II”, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2015
7. Raś Lidia, „Rafał Olbiński: Nie jestem aż tak wielki, żeby być skromnym”, wywiad dla kultura.gazetaprawna.pl, data publikacji: 23.09.2015,
8. Strąk Anna, „W sztuce tylko najlepsze ujdzie [Wywiad]”, wywiad z Rafałem Olbińskim dla onet.pl, data publikacji: 15.04.2016,
9. Szawiel Anna, „Prace Rafała Olbińskiego w Galerii Mokotów” [ROZMOWA], wywiad dla wyborcza.pl, data publikacji: 13.05.2014
10. „Sztuka rozmontowana z kryteriów - wywiad z Rafałem Olbińskim”, label-magazine.com

NAGRODY

Za swoje prace został wyróżniony około 150. razy. Były to między innymi:
1974 - II nagroda w konkursie na plakat na temat 100-lecie Lenina, 1969. First Prize in International Poster Competition "Inletweper", Stuttgart
1976 - First Prize in Poster Competition for Human Rights Institute, Strasburg
1986 - Gold Medal Society of Ilustrators and the Art Directors Club of New York
1986 - Gold Award in the 76-86 The Creative Decade Competition, Toronto
1993 - Silver Medal from Art Directors Club of New York
1994 - Paris - The International Oscar for the World"s Most Memorable Poster "Prix Savignac 1994" 
1995 - First Prize in New York 95 Capital of the World contest.

WYSTAWY

EKSPOZYCJE W POLSCE:
2007 - „Rafał Olbiński. Plakat”, Opera Wrocławska, Wrocław
2012 - „Rafał Olbiński. Sztuka Metafory”, Łazienki Królewskie, Warszawa
2013 - „Sztuka metafory”, Muzeum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach, Suwałki 
2014 - „Spotkania. Rafał Olbiński”, Galeria Na Płocie, Lublin
2015 - „Baśnie o miłości i innych dziwnych przypadkach”, Stara Kotłownia, Olsztyn
2015 - „Rafał Olbiński: Baśnie o miłości i innych dziwnych przypadkach”, Galeria Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej, Poznań.
2016 - „Rafał Olbiński- OPERA I NIE TYLKO”, American Corner, Radom
2016 - „Rafał Olbiński. Nie tylko obrazy.”, Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa
2016 - „Olbiński. Plakaty”, Sale Redutowe, Opera Narodowa, Warszawa
2017 - „Rafał Olbiński”, Galeria Sztuki „Zamek”, Szczecinek
2017 - „Rafał Olbiński. Niewielu ludzi ma na tyle wyobraźni, żeby zrozumieć rzeczywistość”, Galeria Extravagance, Sosnowiec 23.06-20.08.2017
2021 - „Rafał Olbiński. Wystawa monograficzna”, Muzeum Narodowe w Kielcach

EKSPOZYCJE ZAGRANICZNE:

2005 - „Olbinski Posters for Performing Artists”, National Arts Club, Nowy Jork
2008 - „Olbinski- Photokina Expo”, Kolonia
2009 - „New Dreams of Values”, Jule Collins Smith Museum, Auburn
2009 - „Exhibition of Rafal Olbinski Opera Posters”, The Israel Opera, Tel Aviv
2010 - „The Art of New York- based Polish artist Rafal Olbinski”, The Marchesa Art & Theater, Austin 11
2013 - „Exhibition of Posters by Rafal Olbinski”, Polish Institute of Arts and Sciences in America, Nowy Jork
2014 - „The Virtue of Ambiguity”, Studio Vendome, Nowy Jork
2014 - „Olbinski Autumn 2016 Opening”, Gallery 444, San Francisco.

ARTYSTA O SZTUCE

Książę surrealizmu

„Metafora tłumaczy to, co dla nas nieznane, w oparciu o symbole z biblioteki naszych zbiorowych wspomnień, symboli. Prawda może być dla kogoś bolesna. Żeby nie narazić się na reperkusje- używamy metafory.”

-Rafał Olbiński w wywiadzie dla legalnakultura.pl

 [Bibliografia: http://legalnakultura.pl/pl/czytelnia-kulturalna/rozmowy/news/2536,rafal-olbinski]

Rozmowa z Rafałem Olbińskim

„Osobiście odnajduję się w tworzeniu na podstawie niesamowitego dziedzictwa kulturowego hellenistycznej mitologii będącej w całości opisem konfrontacji między nami i naszym ego, jednostką i społeczeństwem, pomiędzy marzeniami i rzeczywistością. To uczy nas, że w życiu bez walki nie jest możliwe osiągnięcie niczego znaczącego, a agonia i zachwyt splata się w nim w jedno.”

 -Rafał Olbiński dla portalu FUTURISM

[Bibliografia: https://futurism.media/interview-with-rafal-olbinski-science-fiction-artist-and-poetic-surrealist]

TEKSTY O ARTYŚCIE

"Jak mówi znane francuskie powiedzenie: Nulle ombre au tableau (fr. żaden cień nie zakłóca obrazu). Z przyjemnością patrzy się na baśniowy urok jego specyficznych płócien. Sztuka Olbińskiego jest zaproszeniem do przebudzonych snów..."

~ Aleksandra Kurzak i Roberto Alagna
[Źródło: Rafał Olbiński. Akty/Nudes, Olszanica 2020, s. 72].

"Surowość i intensywność obrazów Olbińskiego sprzyjają dwuznacznościom. Kuszą one niepewnością, gdy obraz prowadzi nas równocześnie w kilku różnych kierunkach. Postacie funkcjonują w niejednoznacznej przestrzeni, przez co stają się niezależne; zawieszone w czasie, ale sposób ich ukazania nigdy nie jest powierzchowny. Ta niejednoznaczność wymowy sprawia, że niektórym obrazom artysty towarzyszy aura relatywnej zagadkowości, przynajmniej przy pierwszym kontakcie."

~ Robert C. Morgan
[Źródło: Rafał Olbiński. Akty/Nudes, Olszanica 2020, s. 22].

Inkografie - unikatowe edycje dzieł sztuki.

Inkografia jest nowoczesną techniką graficzną przeznaczoną do powielania prac artystów o charakterze kolekcjonerskim. Wykorzystanie odpowiednich materiałów jak wysokiej jakości tuszu i papieru sprawia, że prace odpowiadają najwyższym standardom jakości i trwałości. Inkografie wykonywane są w⠀limitowanych edycjach (50 lub 100). Każda praca opatrzona jest odręczną sygnaturą autora. Wszystkie dzieła posiadają dodatkowo certyfikaty oraz hologramy potwierdzające ich autentyczność. [więcej informacji]

 Zachęcamy do obejrzenia inkografii Edwarda Dwurnika.

NIEDOSTĘPNE PRACE ARTYSTY