WALISZEWSKI Zygmunt
ZYGMUNT WALISZEWSKI - NOTA BIOGRAFICZNA
Zygmunt Waliszewski, Autoportret
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Zygmunt Waliszewski urodził się w 1897 roku w Petersburgu, zmarł w 1936 roku w Krakowie. Studia artystyczne rozpoczął w Tyflisie (ob. Tibilisi, Gruzja) w Szkole Rysunku i Malarstwa pod kierunkiem Lwa Nikołaja Sklifasowskiego oraz B. Vogla. Kilkakrotnie odwiedził Moskwę, gdzie miał szansę zapoznać się ze sztuką awangardową. Zbliżył się w tym czasie do futurystów, inspirował się też naiwnym malarstwem samouka Niko Pirosmanaszwilego.
Po kilku latach przerwy, od 1921 roku kontynuował naukę jako „student nadzwyczajny” na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowniach Wojciecha Weissa oraz Józefa Pankiewicza. Początkowo Zygmunt Waliszewski związał się z grupą Formistów, później włączył się do grupy „K.P” (Komitet Paryski). W 1924 roku wyjechał do Paryża, gdzie studiował w paryskiej filii krakowskiej ASP. Uczestniczył tam w plenerach kapistów w Cagnes, Valence, Cap Martin i Awinionie. Często odwiedzał Luwr, malował kopie i trawestacje obrazów mistrzów malarstwa, m.in. Tycjana, Vermeera, Goi, Delacroix. Fascynował się również sztuką Cézanne’a, van Gogha i Matisse’a. Brał udział w pierwszej wystawie kapistów w Galerie Zak (1930).
W stolicy Francji przebywał sześć lat, po czym w 1931 roku wrócił do Polski i osiadł w Warszawie, następnie przeniósł się do Krakowa. Od około 1924 roku zaczęły pojawiać się u artysty objawy choroby Bürgera, w wyniku której Zygmunt Waliszewski stracił obie nogi. Zmarł młodo, na zawał serca.
Wpływ na wczesną twórczość Zygmunta Waliszewskiego odegrało nowoczesne malarstwo francuskie oraz awangarda rosyjska. Artysta zajmował się w tym czasie scenografią, projektował plakaty i ilustracje, wykonywał również rysunki o karykaturalnym, groteskowym charakterze. Wspomniany związek z formistami był powodem pewnych zmian w sztuce Waliszewskiego. Artysta zaczął wyraźniej akcentować strukturę obrazu, posługiwał się również zgeometryzowaną formą. Artysta malował pejzaże, martwe natury, portrety, akty i kompozycje figuralne o zróżnicowanej tematyce, m.in. mitologicznej. W swoich obrazach Zygmunt Waliszewski często powtarzał też motyw Don Kichota czy arlekina. Artysta wykonywał ciekawe, nieco trywializowane pastisze dzieł ikonicznych postaci z historii sztuki, można tu wymienić chociażby veronesowską „Ucztę renesansową” (Muzeum Narodowe w Warszawie).
Jego twórczość przynależy do nurtu kapistów, chociaż w swoich pracach Waliszewski nie unikał narracyjności, opisowości i „literackości”. Sztuka artysty nasycona jest inteligentnym dowcipem, czasem drwiną i ironią. Malarz często też teatralizował ukazywane sceny. Niektóre kompozycje Zygmunta Waliszewskiego nasuwają skojarzenia z postimpresjonizmem lub ekspresjonizmem École de Paris, przede wszystkim z twórczością Tadeusza Makowskiego.
Artysta malował szybkimi, urywanymi pociągnięciami pędzla, posługiwał się wyraźnym konturem oraz płaską plamą czystych barw, które zdają się drgać w ekspresyjnych, rytmicznych kompozycjach składanych z syntetycznie ujmowanych figur. Malarz wykorzystywał również kontrasty barw ciepłych i zimnych, niekiedy stosował nieco jarmarczną kolorystykę. Zygmunt Waliszewski nie skupiał się jednak wyłącznie na estetycznych problemach kolorystycznych, dużą wagę przywiązywał do emocji wyrażanej w barwie oraz treści dzieła.
Zygmunt Waliszewski zajmował się również malarstwem monumentalnym. W latach 1934-1936 wykonał dekorację plafonu Kurzej Stopki na Wawelu. Artysta, jak już wspomniano, projektował również bardzo oryginalne, cenione w swoim czasie scenografie. Współpracował np. z teatrem Bagatela (1923) i Cricot (1936).
Zygmunt Waliszewski często eksponował swoje prace na wystawach w kraju i za granicą, np. na pokazie w Galerie Moos (Genewa, 1931), na Salonach Instytutu Propagandy Sztuki (1930, 1931, 1933, 1936) czy na wystawach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.
Po śmierci artysty odbyły się dwie monograficzne wystawy poświęcone jego twórczości: w warszawskiej Galerii Zachęta (1957) oraz w Muzeum Narodowym w Warszawie (1999).
Prace Zygmunta Waliszewskiego znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz muzealnych, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i we Wrocławiu, w Państwowych Zbiorach Sztuki w Zamku Królewskim na Wawelu, w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Okręgowym w Toruniu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Podlaskim w Białymstoku oraz we Lwowskiej Galerii Sztuki.