PRONASZKO Zbigniew

ZBIGNIEW PRONASZKO - NOTA BIOGRAFICZNA

Zbigniew Pronaszko

Zbigniew Pronaszko
[Źródło: NAC]

Pronaszko Zbigniew urodził się w 1885 roku w Żychlinie, zmarł w 1958 roku w Krakowie. W 1905 roku rozpoczął studia na Szkole Sztuk Pięknych w Kijowie. Naukę kontynuował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Teodora Axentowicza i Jacka Malczewskiego. Był jednym z pomysłodawców Salonu Niezależnych wzorowanego na paryskim Salon des Independants. Należał do Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Często wystawiał wspólnie z ugrupowaniami artystycznymi: "Zero", "Zwornik", "Nowa Generacja". Podobnie jak jego brat, Andrzej Pronaszko, pracował jako scenograf: był autorem dekoracji m.in. do dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Tadeusza Micińskiego i Stefana Żeromskiego. Zajmował się także działalnością pedagogiczną: od 1920 roku uczył w Prywatnej Szkole Malarstwa Ludwiki Mehofferowej, natomiast trzy lata później objął stanowisko kierownika pracowni malarstwa monumentalnego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu w Wilnie.

W 1933 roku artysta osiadł na stałe w Krakowie. Wykonał dekorację plafonów w Zamku Królewskim na Wawelu. Po wojnie otrzymał nominację na profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, natomiast w 1949 roku objął stanowisko rektora uczelni. Początkowo na twórczość artysty silny wpływ wywierało malarstwo Formistów. Tworzył mocno zgeometryzowane portrety, akty, martwe natury. Po rozpadzie ugrupowania w 1921 roku styl artysty uległ zmianie, stał się bliższy realistyczno-symbolistycznemu malarstwu Malczewskiego. Z czasem prace Zbigniewa Pronaszki ewoluowały w stronę ekspresji: większą rolę zaczął odgrywać kolor i faktura farby. Kolejny przełom w twórczości artysty nastąpił po II wojnie światowej: paleta barw stała się bardziej stonowane, melancholijna, większą rolę zaczęła odgrywać przestrzeń. Natomiast pod koniec życia Zbigniew Pronaszko coraz częściej nawiązywał w swoich pracach do tematyki śmierci i starości.

TEKSTY NA TEMAT ARTYSTY

„Twórczość Pronaszki wyrasta ponad nurtujące sztukę polską różnorodne prądy i hasła, które się w niej pojawiły w ostatnich pięćdziesięciu latach. W okresie tym, tak znamiennym dla sztuki europejskiej dokonały się w polskiej plastyce liczne przemiany i przeobrażenia. Pronaszko, jeden z pierwszych inicjatorów dążeń, które doprowadziły do powstania tzw. formizmu, był nie tylko jego teoretykiem. Dziełami swymi wyprzedził czasowe ustalenie się tego tak ważnego dla nowoczesnej sztuki polskiej kierunku. Działalność pronaszki w tym okresie była nie tylko wszechstronna, ale wniosła twórcze, nowatorskie elementy w każdą z tych dziedzin.

Rozpatrując rozwój artystyczny Zbigniewa Pronaszki i problemy, jakie się w nim pojawiają, poznajemy charakterystyczną właściwość jego organizacji twórczej. Artysta pracuje zazwyczaj szybko, nie zna trudności natury technicznej, a gdy w procesie twórczym dochodzi do ustalenia jakiegoś problemu formalnego, zajmuje się nim aż do jego całkowitego poznania i wyczerpania (...) Już w latach przedwojennych wyrobił sobie Pronaszko swój własny pogląd na nowoczesne problemy malarskie. Wtedy już także doszedł do mistrzostwa technik. Odtąd w malarstwie jego mogło już tylko nastąpić pogłębienie własnych elementów lub ich przewartościowanie Lecz świadomość osiągniętych wyników nie zdołała zadowolić niepokoju twórczego Pronaszki. W ostatnim okresie twórczości sprecyzował zagadnienia kolorystyczne w sposób doskonały, zwłaszcza jeśli chodzi o syntetyczność koloru, jego nasycenie oraz czystość. W zakresie niektórych zwłaszcza barw, jak róże, zieleń, czerwień, złotożółta i czerń ma artysta nieprzeciętne osiągnięcia.

Odczytywanie obrazów Pronaszki – to jakby pasjonująca lektura dzieł poetyckich. Powód do każdego z nich tkwi w świecie rzeczywistym: może to być jakiś motyw krajobrazu, przede wszystkim zaś człowiek. Motyw ten staje się ważny w dziele Pronaszki przez jego transpozycję plastyczną związaną z głębokim przeżyciem artystycznym – nabiera wtedy wyrazu zamierzonego przez artystę. Operując świadomie barwami oddziałuje Pronaszko swymi obrazami bezpośrednio, wywołując w nas zamierzone głębokie przeżycia.”

- Helena Blumówna, „Zbigniew Pronaszko – problematyka jego malarstwa”, "Przegląd Artystyczny", nr 4, 1954 rok, s. 11-17.