Melodia dla Psyche

WLASTIMIL HOFMAN

Wlastimil Hofman w swojej pracowni (1935)
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Rodzina Wlastimila Hofmana pochodziła ze starego rodu Dworzaków. Zmiana nazwiska z Hofmann na Hofman, nastąpiła za panowania Marii Teresy i jej odgórnego rozporządzenia nakazującego Czechom modyfikację nazwisk. Rodzice artysty - Teofila (Polka, z domu Muzyka) i Ferdynand - poznali się we Lwowie w 1871 roku. Dziesięć lat później - 27 kwietnia 1881 roku przyszedł na świat ich drugi syn Wlastimil. Początkowo Hofmanowie mieszkali w Karlinie na przedmieścach Pragi. W 1889 roku rodzina przeprowadziła się do Krakowa. Hofmanowie zamieszkali przy ul. Jasnej, później przenieśli się na ul. Zieloną. Początkowo Wlastimil Hofman uczył się u prywatnego nauczyciela, następnie przez krótki czas uczęszczał do szkoły św. Barbary i w końcu, w 1890 roku, rozpoczął naukę w gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie. Przez cały czas młody malarz chętnie rysował i poświęcał czas nauce warsztatu artystycznego.

Wlastimil Hofman [Źródło: NAC]

W latach 1895-96, dzięki znajomości z Marianem Gorzkowskim i jego pozytywnej ocenie młodzieńczych prac artysty, Wlastimil Hofman uczęszczał jako wolny słuchacz na zajęcia wieczorowe z rysunku do pracowni Floriana Cynka. W 1896 roku malarz porzucił naukę w gimnazjum i zdał egzaminy wstępne do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, do której został przyjęty pod warunkiem indywidualnego uzupełnienia egzaminu maturalnego. Studiował u Floriana Cynka, Jana Stanisławskiego i Leona Wyczółkowskiego. Na trzecim roku trafił do pracowni Jacka Malczewskiego. W 1899 roku, za namową swojego nauczyciela, postanowił kontynuować studia artystyczne za granicą. Wraz z kolegą, Jerzym Karszniewiczem, wyjechał do Paryża i rozpoczął naukę w pracowni Jeana-Léona Gérôme'a w École des Beaux-Arts. Po dwóch latach spędzonych we Francji Wlastimil Hofman powrócił do Krakowa, jesienią 1901 roku wynajął pracownię na Dębnikach. Rok później pokazał swoje dwa obrazy na wystawie „Sztuki” w siedzibie krakowskiego TPSP przy Placu Szczepańskim. Pozostały one jednak wówczas niezauważone.

Rok 1904 był momentem przełomowym w życiu artysty. Wlastimil Hofman wystawił wtedy swoje dwa obrazy („Diabły” oraz „Madonna”) na prestiżowej ekspozycji Glasspalast w Monachium. Oba zostały zakupione przez bawarskie Muzeum Sztuki, a malarz otrzymał członkostwo w Międzynarodowym Towarzystwie Sztuk Pięknych. W tym samym roku Wlastimil Hofman namalował pierwszy obraz z długo później kontynuowanego cyklu spowiedzi, dzieło spotkało się jednak z ostrą krytyką zarzucającą artyście ludyczne, zbyt prymitywne podejście do tematu.

Wlastimil Hofman, "Dzieci", kolekcja prywatna
Fot. Krakowski Dom Aukcyjny

W 1905 roku Wlastimil Hofman wraz z Leopoldem Gottliebem, Mieczysławem Jakimowiczem, Janem Rembowskim oraz Witoldem Wojtkiewiczem założył artystyczną Grupę Pięciu, która działała do 1908 roku. Twórczość zrzeszonych artystów była odmienna stylistycznie, ale łączyła się ideowo – była skupioną na postaci człowieka sztuką intelektu, wykorzystującą osiągnięcia symbolizmu i dążącą do nowoczesności. Po rozwiązaniu Grupy Pięciu Wlastimil Hofman objął stanowisko członka zarządu grupy „Zero”.

Po wybuchu I wojny światowej Wlastimil Hofman wyjechał wraz z ojcem do Pragi (Wysoczany). Zamieszkiwał wtedy w domu swojego kuzyna, Ludwika Hammera, który zorganizował krewnemu malarzowi pracownię. W tym okresie artysta malował liczne portrety rodziny i obrazy wyrażające jego tęsknotę za Krakowem. Chcąc nie chcąc, Hofman zakochał się w żonie swojego kuzyna - Adzie.
W 1915 roku malarz zdecydował, że zgłosi się do wojska. Po krótkiej przygodzie, zakończonej upadkiem z konia podczas treningu, wrócił do domu Hammera. W kolejnych miesiącach dużo malował, stworzył również ilustracje do Przygód dobrego wojaka Szwejka Jaroslava Hašeka. Zaprzyjaźnił się również z Jerzym Karaskiem, któremu później pomagał w budowaniu kolekcji sztuki polskiej i słowiańskiej.

W 1917 roku Wlastimil Hofman zdecydował się na powrót do Krakowa, a wraz z nim w podróż wybrała się ukochana Adela. W 1918 roku problematyczna sytuacja polityczna (spór o Śląsk Cieszyński) zmusiła artystę o czeskim nazwisku do ucieczki. Wlastimil Hofman wraz z Adelą Hammerową udali się przez Pragę, Monachium i Wiedeń do Francji. Ostatecznie osiedlili się w Paryżu, gdzie wzięli ślub cywilny. Artysta bez przerwy tworzył i wystawiał, na własny koszt zorganizował również wystawę własną w Salon de Tuilleries. Później, dzięki zyskanemu uznaniu, pokazywał obrazy m.in. na Salonie Jesiennym, Salonie Niezależnych, Salonie Société Nationale des Beaux-Arts oraz w Galerii Saint-Honoré.

Wlastimil Hofman, "Zamyślona" (1930), kolekcja prywatna
Fot. Krakowski Dom Aukcyjny

W 1920 roku Hofmanowie powrócili do Krakowa i zamieszkali na Zwierzyńcu, w specjalnie dla nich zaprojektowanej przez Franciszka Mączyńskiego willi przy ul. Spadzistej 16. W 1921 roku obraz Hofmana „Spowiedź” uzyskał sławę i odznaczenie na Salon del la Nationale w Paryżu, dzięki czemu w latach 1922-1931 dzieła artysty będą corocznie pokazywane na ekspozycji salonowej.

W 1923 Wlastimil Hofman po raz drugi otrzymał propozycję objęcia katedry rysunku w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i ponownie ją odrzucił. W tym okresie odstawiał czasem pędzel na rzecz pióra – coraz bardziej rozwijało się jego zainteresowanie poezją.

W 1927 roku artysta został powołany na stanowisko prezesa krakowskiego ZPAP.
W 1927 i 1928 roku miały miejsce dwie ważne wystawy indywidualne artysty, podsumowujące 25-lecie pracy twórczej malarza („Jubileuszowa wystawa dzieł V. Hofmana”, Miejska Galeria Sztuki w Łodzi; „Wystawa Jubileuszowa V. Hofmana, TPSP w Krakowie).

Lata 1930-1935 były czasem wzmożonej pracy twórczej. Wlastimil Hofman stworzył wówczas swoje najznamienitsze prace. W 1932 roku otworzył jubileuszową (30 lat pracy twórczej) wystawę w Pałacu Sztuki w Krakowie. Artysta został doceniony również przez Prezydenta Rzeczpospolitej Ignacego Mościckiego, od którego otrzymał Złoty Krzyż Zasługi za osiągnięcia na polu artystycznym. W tym okresie artysta wielokrotnie wyjeżdżał z kraju, podróżował po Europie (zwiedzał Czechy, Francję i Włochy). Jak zaznacza Szymon Kurpios (Malarstwo religijne Wlastimila Hofmana, Kraków 2006), wyjazdy te były możliwością zapoznania się Wlastimila Hofmana z malarstwem Veronesa, Tycjana, Giorgiona i innych mistrzów malarstwa włoskiego.

Wlastimil Hofman ze swoimi modelami podczas pracy
[Źródło: NAC]

Kolejny okres twórczości artysty wyznaczyła II wojna światowa. W 1939 roku, kiedy niemieccy hitlerowcy zaatakowali Czechosłowację, Wlastimil Hofman brał czynny udział w pomocy czeskim uchodźcom. Działania te spowodowały, że po wkroczeniu Niemiec do Polski Hofmanowie stali się narażeni na niebezpieczeństwo, toteż 3 września wyruszyli w podróż przez Tarnów i Tarnopol do Kwasilowa.Tam spotkali znajomego pułk. Ludwika Svobodę, który pomógł im wpisać się na listę tzw. Legionów Czeskich. Ten okres w życiu artysty obfitował w obrazy, dla których tematem przewodnim były sceny żołnierskie. Latem 1940 roku Hofmanowie przebywali w Orankach, później wyjechali do Moskwy. Kolejnym celem ich podróży była Turcja. Do Stambułu dotarli w czerwcu 1940 roku. Artysta stworzył wówczas cykl obrazów przedstawiających Hagię Sophię i wiele pejzaży orientalnych. Następnie Hofmanowie udali się do Palestyny, gdzie żyli w ciężkich warunkach materialnych. Artysta malował wówczas małe pejzaże na wieczkach od konserw i portrety na zamówienie, które pozwalały Hofmanom przeżyć trudne czasy. W 1943 roku przeprowadzili się do Jerozolimy. Na początku 1946 roku odbyli podróż do Egiptu oraz Neapolu, dotarli również do Pragi i w końcu, w czerwcu 1946 roku - do Krakowa. Niestety niesprzyjające warunki życia i pracy oraz nowe spojrzenie na sztukę krytyki artystycznej zmusiły Hofmanów do przeprowadzki do Szklarskiej Poręby. Nowym domem rodziny stała się willa przy ul. Spokojnej, nazwana później Wlastimilówką. W tym okresie artysta zarabiał na życie malując portrety mieszkańców i turystów oraz obrazy religijne do wnętrz kościelnych. Kolejne lata twórczości malarza nadal obfitowały w liczne wystawy.
Opisany okres II wojny światowej stanowi widoczną cezurę w twórczości Wlastimila Hofmana – jego dzieła w tego etapu charakteryzują się ograniczeniem treści symbolistycznych, swoistym uproszczeniem kompozycyjnym oraz ciemniejszą gamą barwną.

Wlastimil Hofman, "Wędrówka życia - autoportret artysty" (1966), kolekcja prywatna
Fot. Krakowski Dom Aukcyjny

W 1968 roku zmarła żona malarza, dwa lata później – 6 marca 1970 roku, zmarł Wlastimil Hofman.

Płodne artystycznie życie malarza obfitowało w wystawy jego prac organizowane w kraju i za granicą – m.in. w Wiedniu, Monachium, Berlinie, Pradze, Paryżu, Rzymie i Jerozolimie. Wlastimil Hofman należał do grona członków Związku Artystów Czeskich „Mánes”, Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka" oraz Salonu Narodowego Francji. W 1907 roku, jako pierwszy Polak, został członkiem Wiener Secession.
Artysta został uhonorowany wieloma nagrodami i odznaczeniami, m. in. Złotym Medalem za zasługi na polu sztuki (1929), Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski (1938), Orderem Białego Lwa (1948) czy Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1961).
Dzieła Wlastimila Hofmana znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych i muzealnych, m.in. w zbiorach Muzeum – Dom Wlastimila Hofmana w Szklarskiej Porębie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze czy Galerii Obrazów we Lwowie.

Zabrania się kopiowania, publikowania, rozpowszechniania tekstów oraz fotografii znajdujących się na stronie www.galeria-attis.pl. Zgodnie z Ustawą o⠀Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170).

NIEDOSTĘPNE PRACE ARTYSTY