ZOFIA STRYJEŃSKA

Zofia Stryjeńska
[Źródło: NAC]

Zofia Stryjeńska z d. Lubańska urodziła się w 1891 roku w Krakowie, zmarła w 1976 roku w Genewie. Pierwsze lekcje malarstwa pobierała u Leonarda Stroynowskiego, z kolei w 1909 roku uczęszczała do prywatnej Szkoły Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie, tamże kształciła się pod kierunkiem Jana Bukowskiego. W 1910 roku razem z ojcem odbyła podróż po europejskich galeriach sztuki. W 1911 roku w przebraniu mężczyzny i pod przybraną tożsamością o imieniu i nazwisku Tadeusz Grzymała wyjechała do Monachium, aby studiował na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Po roku została zdemaskowana i została zmuszona do opuszczenia uczelni.

W 1916 roku artystka poślubiła architekta Karola Stryjeńskiego, późniejszego dyrektora Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Dzięki mężowi znalazła się w centrum ówczesnego środowiska artystycznego. W 1918 roku artystka przystąpiła do Warsztatów Krakowskich, gdzie zajmowała się projektowaniem zabawek oraz tek graficznych. W tym samym roku z dużym uznaniem spotkała się jej teka barwnych litografii "Bóstwa słowiańskie".  W 1921 roku przeprowadziła się do Zakopanego, gdzie mieszkała przez następne sześć lat. Od 1922 roku Zofia Stryjeńska była członkiem Stowarzyszenia Artystów Polskich "Rytm".

W 1928 roku rozwiodła się z mężem i wraz z trójką dzieci przeprowadziła się do Warszawy. Ważnym wydarzeniem z tego czasu było otrzymanie w 1938 roku zlecenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych na kilim dla cesarza Japonii Hirohito. W tym okresie Zofia Stryjeńska poślubiła aktora Artura Sochę, z którym rozwiodła się po kilku latach.

Zofia Stryjeńska już w okresie dwudziestolecia międzywojennego cieszyła się popularnością i uznaniem. Była wówczas niekiedy określana jako "księżniczka malarstwa polskiego". Po II wojnie światowej artystka wyjechała do Francji, skąd następnie przeniosła się do Szwajcarii.

[Źródło: POLONA]

Twórczość Zofii Stryjeńskiej

Artystka tworzyła malarstwo, grafikę, oraz sztuką użytkową, ponadto zajmowała się ilustratorstwem oraz projektowaniem plakatów, scenografii i kostiumów teatralnych. Zofia Stryjeńska najczęściej malowała za pomocą gwaszu, akwareli oraz tempery. Prace graficzne artystka zazwyczaj tworzyła w technice litografii. Prace wykonane przy użyciu farb olejnych lub tempery na płótnie, mają niepowtarzalny charakter związany z bardziej intensywną gamą barwną oraz wyraźnym ostrym konturem. Ten rodzaj prac z wykorzystaniem płótna jako podłoża jest częściej spotykany w późnym okresie twórczości artystki.

Zofia Stryjeńska w swoich pracach ukazywała tematykę rodzajową związaną z ludowością, mitologią i baśniami. Niekiedy artystka przedstawiała sceny religijne, akty oraz portrety. Artystka chętnie przedstawiała motyw tańca.

Zofia Stryjeńska tworzyła także malarstwo monumentalne. Do takich realizacji należą freski w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie (1917), polichromie sal w baszcie Senatorskiej na Wawelu (1917), polichromie kamienicy Pod Lwem na Rynku Starego Miasta w Warszawie oraz dekoracje wnętrza winiarni Fukiera w Warszawie. Zofia Stryjeńska stworzyła również dekoracje do wnętrz statków pasażerskich "Batory" i "Piłsudski".

Artystka projektowała oprawy graficzne wydań utworów poetów i pisarzy zarówno polskich, jak i zagranicznych, m.in. Jana Kochanowskiego, Ignacego Krasickiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera czy Anatole’a France’a.

W twórczość Zofii Stryjeńskiej dominuje geometryzacja form, połączona z linearyzmem rysunku. Prace artystki cechuje intensywna kolorystyka, dekoracyjność i niepowtarzalna stylistyka. Malarka sprawnie łączyła własną fantazję z nurtem art déco i polskim folklorem. W twórczości Zofii Stryjeńskiej można zauważyć inspiracje płynące ze sztuki gotyku, secesji oraz kubizmu.

Zofia Stryjeńska zajmowała się także literaturą.

[Źródło: NAC]

Zofia Stryjeńska - wystawy, wyróżnienia i kolekcje

Malarka tworzyła niezwykle dużo prac, które chętnie pokazywała na wystawach. Debiut wystawienniczy artystki miał miejsce w 1912 roku, wówczas zaprezentowała 18 kartonów "Polskich bajd" na ekspozycji w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. W następnych latach prace jej autorstwa cieszyły się dużą popularnością i były eksponowane na wielu wystawach krajowych (m.in. w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, we Lwowie) oraz zagranicznych (np. w Galerie Crillon w Paryżu, New Art Salon w Londynie, w Padwie czy na Biennale Wenecji).

Zofia Stryjeńska została wyróżniona m.in. Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Przemysłu Artystycznego w Paryżu (1925), na której zaprezentowała w pawilonie polskim sześć dekoracyjnych panneaux przedstawiających cykl prac wiejskich. Ponadto została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej (1925), Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski (1930) i Złotym Wawrzynem (1936).

Obecnie prace autorstwa Zofii Stryjeńskiej można znaleźć w wielu kolekcjach prywatnych i muzealnych w Polsce i za granicą. Prace artystki znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Okręgowego w Toruniu.

TEKSTY NA TEMAT TWÓRCZOŚCI ARTYSTKI

"W swych, traktowanych z karykaturalną przesadą, lecz jakże żywych postaciach szlachty, chłopów, Żydów jest Stryjeńska prawowitym spadkobiercą Orłowskiego i Juliusza Kossaka. Co więcej, ma się wrażenie, że się w niej zeszły całe pokłady i warstwy staropolskiego humoru – humoru jakiegoś Reja lub Wacława Potockiego."

Mieczysław Wallis, Zofia Stryjeńska jako ilustratorka, „Sztuki Piękne” IV (1927/28), nr 5, s. 173.

"Zapytano ją w połowie lat trzydziestych w wywiadzie, dlaczego tak bardzo interesują ją tematy ludowe. Odpowiedziała, że to proste – "tam jedynie znaleźć jeszcze można barwę". I tłumaczyła: "Nasze życie jest okropnie szare. Nawet taksówki w mieście są szare. (...) Szarość, szarość, szarość! W tym szarym świecie miasta  i cywilizacji malarz nie może znaleźć barwy, której tak potrzebuje i tak szuka, jak muzyk melodii. Trzeba iść po barwę na  wieś, bo kraje, w których, w których tej barwy jest jeszcze dużo, więc egzotyka, ta centrala światowa kolorów, są niestety zbyt daleko i dla nas niedostępne."

Angelika Kuźniak, Zofia Stryjeńska. Diabli nadali, Wołowiec 2015, s. 114.

NIEDOSTĘPNE OBRAZY ZOFII STRYJEŃSKIEJ