Apoteoza (Śmierć legionisty)

TADEUSZ SEWERYN - NOTA BIOGRAFICZNA

Tadeusz Seweryn
Zdjęcie ze zbiorów rodziny artysty.

Tadeusz Seweryn urodził się w 1894 roku w Żabnie k. Dąbrowy Tarnowskiej, zmarł w 1975 roku w Krakowie. Był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach, zajmował się etnografią, muzeologią, historią sztuki ludowej oraz twórczością artystyczną – malował obrazy sztalugowe i wykonywał grafiki.
Studiował kilka kierunków na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (historię sztuki, prawo i literaturę), równocześnie ucząc się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, m.in. w pracowniach Wojciecha Weissa, Józefa Mehoffera, Józefa Pankiewicza i Stanisława Dębickiego. Na studiach artystycznych otrzymywał wysokie noty, za swoje osiągnięcia był również wyróżniany medalami i nagrodami pieniężnymi (np. nagrodą pieniężną za malarstwo (1918) i grafikę (1916, 1917, 1918) czy brązowym medalem na dorocznej wystawie studentów za prace malarskie (1917) i graficzne (1917, 1918)).
W czasie wojny artysta walczył w Legionach Józefa Piłsudskiego, ale ze względu na słaby stan zdrowia został zwolniony ze służby czynnej i od 1917 roku pracował w archiwum legionowym. Po odmówieniu przysięgi na wierność cesarzowi Austrii został aresztowany i osadzony w obozie w Witkowicach. Po zakończeniu wojny pracował jako nauczyciel geografii w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Chełmie. W kolejnych latach brał również udział w działaniach partyzanckich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
W latach 20. na krótko związał się z Tomaszowem Mazowieckim, w którym pracował jako nauczyciel historii, a w 1927 roku założył funkcjonujące do dziś Muzeum o charakterze regionalnym. W międzyczasie, w 1924 roku, Tadeusz Seweryn otrzymał stypendium, w ramach którego przez dwa lata kontynuował edukację we Włoszech i Francji.
W 1929 roku artysta powrócił do Krakowa i rozpoczął pracę na stanowisku nauczyciela rysunku w I Państwowym Gimnazjum im. B. Nowodworskiego. W 1929 roku wstąpił do upatrującego istotę malarstwa w kolorze Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”, z którym niejednokrotnie wystawiał.
Po wybuchu II wojny światowej Tadeusz Seweryn ponownie wziął udział w działaniach zbrojnych, walcząc w kampanii wrześniowej, w grudniu tego roku został zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej przyjmując pseudonim „Socha”. Po dekonspiracji organizacji w 1941 roku Tadeusz Seweryn był poszukiwany przez gestapo, ukrywał się funkcjonując pod fałszywym nazwiskiem Bronisław Kozłowski, nie zrezygnował jednak z działalności konspiracyjnej, obejmując stanowisko Kierownika Walki Cywilnej, był również zastępcą Delegata Rządu RP na kraj, zajmował się sprawami gospodarczymi, propagandowymi oraz sabotażem. Politycznie był związany ze Stronnictwem Ludowym, współorganizował w Krakowie Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Za swoją odwagę i bezinteresowną działalność na rzecz ochrony społeczności żydowskiej został w 1982 roku pośmiertnie uhonorowany przez Instytut Yad Vashem w Izraelu tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
Po zakończeniu II wojny światowej Tadeusz Seweryn powrócił do naukowej pracy etnografa oraz twórczości artystycznej, chętnie również wystawił swoje prace. W 1964 roku malarz został honorowym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

Tadeusz Seweryn ogromnie przyczynił się do rozwoju etnografii w Polsce. Badacz w 1926 roku został członkiem Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1930 roku pracował na stanowisku kustosza w założonym przez Seweryna Udzielę Muzeum Etnograficznym w Krakowie.
Również w 1930 roku uzyskał stopień doktora i wyjechał w celu prowadzenia etnograficznych badań terenowych do Jugosławii, Czechosłowacji oraz na Węgry. Po powrocie do Polski nadal pracował w Muzeum Etnograficznym, w którym ostatecznie został następcą Seweryna Udzieli i w latach 1938-1965 pełnił funkcję dyrektora placówki. Dzięki jego staraniom muzeum uzyskało nową siedzibę w dawnym ratuszu na krakowskim Kazimierzu, artysta doprowadził również w 1951 roku do otwarcia pierwszej wystawy stałej.
W 1939 roku uzyskał habilitację w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej na Uniwersytecie w Poznaniu, w 1954 roku natomiast profesurę na UJ, na którym pracował jako wykładowca.
Tadeusz Seweryn za swoją działalność na polu sztuki i nauki był wielokrotnie nagradzany, m.in. nagrodą Wojewódzkiej Rady Narodowej (1966), za zasługi wojskowe został uhonorowany Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Postać Tadeusza Seweryna odegrała istotną rolę także w popularyzacji twórczości nieprofesjonalnych artystów ludowych, odkrył on i pokazał szerszej publiczności m.in. sztukę wybitnego świątkarza – Jędrzeja Wowro.
Badacz publikował artykuły i książki, m.in. Sztukę ludową w Polsce.

W dziedzinie sztuki Tadeusz Seweryn zajmował się akwarelowym i olejnym malarstwem sztalugowym oraz grafiką, głównie drzeworytem. Malował pejzaże, sceny rodzajowe oraz obrazy patriotyczne, w okresie I wojny światowej był jednym z artystów-legionistów, przedstawiających życie polskiego żołnierza na froncie. Prace artysty cechują się zawsze stonowaną, pastelową kolorystyką oraz awangardową stylistyką, czerpiącą przede wszystkim z wczesnych eksperymentów kubistów.

Prace Tadeusza Seweryna były eksponowane na wielu wystawach w kraju, ale również za granicą (np. w Brukseli), m.in. na Wystawie Legjonów Polskich w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (Warszawa 1917) czy pokazach Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg” (np. Kraków, Gmach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych – 1929, 1932; Lwów, Gmach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych – 1933).

NIEDOSTĘPNE PRACE ARTYSTY