Aktualności

Data dodania: 2021-05-14

Sztuka ludowa i prymitywizm - wystawa rzeźby i malarstwa (13-25.05.2021)

Wystawa zbiorowa tworcow ludowych w Galerii Sztuki ATTIS

Zapraszamy na wystawę Sztuki ludowej i prymitywizmu w Galerii Sztuki ATTIS. Ekspozycja potrwa do 25 V 2021 r.

 

Sztuka ludowa w Polsce z zainteresowaniem środowiska badawczego, artystycznego i kolekcjonerskiego na większą skalę spotkała się dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Od tego czasu twórczość ludowa, nierzadko traktowana jako pozytywna opozycja w stosunku do oficjalnych nurtów sztuki współczesnej, cieszyła się nieprzerwanie grupą swoich amatorów i pasjonatów. W kolejnych latach powstawały stowarzyszenia i organizacje promujące w środowisku kulturalnym twórczość artystów ludowych, by wspomnieć tylko działające w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku "Warsztaty Krakowskie" czy bardzo aktywną w drugiej połowie stulecia Centralę Przemysłu Ludowego i Artystycznego (tzw. "Cepelię").

Obecnie istnieje grono artystów ludowych, których twórczość jest doceniana, a nawet poszukiwana przez kolekcjonerów. To rosnące zainteresowanie sztuką ludu związane jest przede wszystkim z jej szczerością płynącą wprost z serca niewykształconych artystycznie, prostych ludzi, którzy ukazują w malarstwie i rzeźbie swoją wiarę i najbliższy, znany z codzienności, otaczający ich świat.

 

 

Fragment pracy sztuka ludowa Piotr Kozuch

Piotr Kożuch, "Kapela ludowa" (fragment)

Wystawa poświęcona zagadnieniu twórczości ludowej i prymitywnej w Galerii Sztuki ATTIS prezentuje szeroki i zróżnicowany zestaw prac. Na ekspozycji znalazły się zarówno obiekty pochodzące jeszcze z XIX wieku, jak i powstałe już w XXI stuleciu prace współczesnych artystów ludowych. Prezentowane dzieła stanowią przegląd ponad 100-letniej historii sztuki ludowej z terenów Polski (Podhale, Żywiecczyzna, Sądecczyzna – Paszyn, Kielecczyzna, Śląsk, Kaszuby, Pomorze). Spora część obiektów pochodzi ze zbiorów znakomitego znawcy oraz badacza kultury, obrzędowości i wierzeń ludowych Słowian - dra Leonarda Pełki (1929-2020), członka Polskiego Towarzystwa Religioznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, autora opracowania Polska demonologia ludowa, a także kolekcjonera sztuki ludowej.

Najwcześniejsze prezentowane na wystawie obrazy pochodzą z pracowni malarstwa na Dolnym Śląsku. Tradycja ludowego malarstwa na szkle istniała na tym terenie już od XVIII wieku, imponujący rozkwit tej dziedziny sztuki przypada jednak na drugą i trzecią ćwierć XIX wieku. Szczególna popularność malarstwa na szkle w tym regionie wiązała się z przynależnością miejscowej ludności do katolickiego kręgu wyznaniowego oraz z istnieniem na tym terenie licznych ośrodków pielgrzymkowych (m.in. Bardo, Stary Wielisław, Góra św. Anny czy Zlaté Hory), będących miejscem zbytu dla lokalnych dewocjonaliów i pamiątek pątniczych, w tym obrazów malowanych na szkle. W okolicy Kamiennej Góry oraz Kotliny Kłodzkiej istniało również wiele hut szkła, z których niektóre działały aż od czasów średniowiecza. Ich obecność zdecydowanie ułatwiała pozyskiwanie materiałów malarskich.
Początkowo obrazy na szkle malowały pojedyncze osoby w przydomowych warsztatach, jednak rosnące zainteresowanie tymi dziełami wpłynęło na stopniowe poszerzanie pracowni, które wkrótce stały się rodzinnymi manufakturami religijnych obrazów na szkle. Fakt ten nieuchronnie wpłynął na jakość artystyczną prac, coraz częściej powstających seryjnie, w oparciu o szablony, bez widocznej indywidualizacji.

 

 

Fragment pracy sztuka ludowa Malarstwo na szkle

Pracownia malarstwa na szkle (Dolny Śląsk), "Matka Boża z Dzieciątkiem" (I poł. XIX w.) (fragment)


Kolejna grupa artystów, o jakiej należy wspomnieć, jest związana z Paszynem koło Nowego Sącza, gdzie staraniem ks. Edwarda Nitki, który od 1957 roku pełnił funkcję proboszcza, powstał ośrodek twórczości ludowej. Rzeźby paszyńskie charakteryzują się szczególną surowością i stylizacją formy. Warto zauważyć, że każdy z ich twórców reprezentował własną, niepowtarzalną interpretację motywów oraz unikalny styl. Świetnym przykładem indywidualności są prace Andrzeja Drożdża, Piotra Kożucha czy też Stanisława Poręby.

Jednym z najoryginalniejszych twórców w historii sztuki ludowej w Polsce jest Karol Wójciak, zwany Heródkiem. Bywał on również określany "orawskim Nikiforem". Heródek ciężko pracował jako parobek i pastuch w gospodarstwach bogatszych mieszkańców wsi. Niemal przez całe życie sypiał w stajniach i magazynowych przybudówkach, posługiwał się trudną do zrozumienia gwarą, miał również wrodzoną wadę wymowy.

 

Fragment pracy sztuka ludowa Heródek

Karol Wójciak (Heródek), "Trzy gnotki" (fragment)

 

Przez wielu był uważany za dziwaka i odmieńca, mieszkańcy Lipnicy nie szanowali jego twórczości. Heródek natomiast w wolnych chwilach zajmował się sztuką: grał na skrzypcach i rzeźbił w drewnie wyjątkowe świątki. Tworzył swoje rzeźby z wewnętrznej potrzeby serca. Jako materiał rzeźbiarski wykorzystywał pieńki drzew, które w pewnym stopniu tylko opracowywał, następnie pokrywając je warstwą zwykle białej farby, na bazie której akcentował kontrastowymi kolorami szczegóły ukazywanych figur. W swoich "gnotkach" przedstawiał najczęściej anioły oraz świętych. Rzeźby Heródka cechuje ogromna ekspresyjność. Zawarty w nich ładunek emocjonalny nie pozwala przejść obok tych dzieł obojętnie. Prace Karola Wójciaka się po prostu przeżywa. Postać Heródka zaczęła być zauważana przez etnografów i pasjonatów sztuki ludowej w latach 60. XX wieku. Jego twórczość w 1959 roku odkrył Jerzy Darowski. On też podarował artyście farby, dzięki którym Karol Wójciak mógł polichromować swoje "gnotki".

 

Warto wspomnieć również o prezentowanych pięciu pracach Eweliny Pęksowej (1923-2015) malarki związanej z nurtem podhalańskiej sztuki ludowej. W swojej twórczości podejmowała głównie tematykę religijną, malowała Madonny, anioły, postacie świętych i sceny biblijne. Artystka często odwoływała się również do tradycji góralskich i przedstawiała lokalne sceny rodzajowe, malowała motywy zbójnickie nawiązujące do podhalańskich legend. Czasem wykonywała stylizowane portrety i sceny historyczne. W swoich pracach wykorzystywała czyste, intensywne kolory i silne kontrasty. Artystka przywiązywała ogromną rolę do technologicznych aspektów sztuki, sama wytwarzała farby do swoich obrazów.
Niepowtarzalne obrazy Eweliny Pęksowej pod względem stylistycznym stanowią sumę podhalańskiej sztuki ludowej i indywidualnego spojrzenia niezwykle wrażliwej i świadomej artystki, zdeklarowanej miłośniczki kwiatów i posiadaczki pięknego ogrodu.

 

Fragment pracy sztuka ludowa Ewelina Pęksowa

Ewelina Pęksowa, "Pieta (Matka Boska Limanowska)" (fragment)

Obok licznych przykładów ludowej rzeźby i malarstwa na szkle w katalogu znalazły się również prace prymitywistów: Karola Kostura - współczesnego artysty nieprofesjonalnego związanego z Nowym Targiem, krakowskiego "Nikifora z Bronowic" - Mariana Grabowskiego, kieleckiego malarza Tadeusza Żaka czy twórców śląskich, takich jak Leopold Wróbel i Eugeniusz Krawczuk.

Organizowana wystawa stanowi krok w kierunku poszerzenia wiedzy o polskiej historycznej i współczesnej sztuce nieprofesjonalnej. Jest ona również okazją do wzbudzenia zainteresowania twórczością artystów ludowych na rynku sztuki w Polsce. Ta, jak się wydaje, niewystarczająco doceniana sztuka, wiąże się niestety z zanikaniem aktywności twórców ludowych działających ze szczerej potrzeby serca - wywołuje to potrzebę ochrony tego, co unikalne.

Zapraszamy na wystawę.

 

Kuratorzy: Zuzanna Mortka, Agnieszka Julia Stefańczyk.

 

Wystawa trwała od 13 do 25 maja 2021. Obiekty można było oglądać od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00-18.00. Wstęp bezpłatny.
Zapraszamy na ul. Starowiślną 14 w Krakowie.

 

FOTORELACJA Z WYSTAWY

 

 

 

 

powrót do listy aktualności

x
«
»