MATEJKO Jan

MATEJKO Jan BIO

Tytuł:

Para portretów - Paulina oraz Antoni Giebułtowscy (1858)

Technika:olej, płótno
Wymiary:66 x 55 cm (każdy z obrazów)
79,5 x 66 cm (wymiary z oprawą każdej z prac)
Uwagi:Opisy na odwrociu obrazów:
„Antoni Giebułtowski | malował | Jan Matejko. | r. 1858”
„Paulina Giebułtowska. | malował | Jan Matejko | r. 1856.8” (przekreślona cyfra 6)

PROWENIENCJA:
Obrazy od momentu powstania należały do zbiorów rodziny artysty.

UDZIAŁ W WYSTAWACH:
1883 - Wystawa jubileuszowa Jana Matejki, Zamek na Wawelu, Kraków
1913 - Wystawa ze zbiorów rodziny artysty, Bochnia
1938 - Wystawa z okazji uczczenia setnej rocznicy urodzin Jana Matejki, Muzeum Narodowe, Sukiennice, Kraków
1950 - „Jan Matejko i jego szkoła”, TPSP Kraków
1954 - „Portret w malarstwie i rzeźbie polskiej", TPSP Kraków
1983 - „W kręgu przyjaciół. Wystawa w dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Jana Matejki”, Muzeum im. Prof. St. Fischera, Bochnia
1981-2020 - Muzeum Pamiątek po Janie Matejce "Koryznówka", Nowy Wiśnicz

PRACE W LISTACH ARTYSTY
O prezentowanych portretach mowa jest dwukrotnie w listach Jana Matejki do Stanisława, syna Giebułtowskich (Kraków, 8 maja, 20 czerwca 1857):
"Najdroższy Stasiu! […] Co do portretów rodziców Twoich to już przy pomocy Matki Bożej zacząłem i asfaltem już podłożone; nie mogę się brać do malowania, gdyż mokre, a pogody jak na złość brak, więc nie wyschły. Są to wielkości, tak np. jak gdyby obciąć trochę od góry pierwszego portretu p. Serafińskiej, ale trochę szersze; głowy są wielkości takiej, jak państwa Serafińskich, a może większe; nie zaczynałem ich na wielkich płótnach, gdyż egzamin niedaleko, a tu jest się koło czego kręcić."
"Kochany Stasiu! [...] Portrety rodziców, da Bóg, niedługo skończę, bo się obawiam, abyś mi jakiej nagany nie przysłał, iż się z nimi wlokę; ale przyznam Ci się, Stasiu, iż takiej masy roboty, jaką mam w tym roku, jak żyję, nie miałem; czasem, jak sobie pomyślę na egzamin, który za sześć tygodni ma być, to aż na mnie pot występuje." [źródło: S. Serafińska, "Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne", Kraków 1955, s. 58, 60-61.]

PRACE W LITERATURZE:
1. K. Sroczyńska, "Matejko. Obrazy olejne. Katalog", Warszawa 1993, poz. 48, 49 (reprodukowane poz. 48, 49)
2. S. Serafińska, "Jan Matejko wspomnienia rodzinne", Kraków 1955 (reprodukowany Portret Pauliny z Sikorskich Giebułtowskiej, s. 89)
3. M. Gorzkowski, "O artystycznych czynnościach Jana Matejki począwszy od lat jego najmłodszych, to jest od r. 1850 do końca r. 1881", Kraków 1882
4. Katalog dzieł Jana Matejki wystawionych w salach Muzeum Narodowego w Krakowie w Sukiennicach podczas uroczystości ku uczczeniu setnej rocznicy jego urodzin, Kraków 1938
5. Teodor Grott, "Jan Matejko i jego szkoła. Katalog wystawy", Kraków 1950
6. M. Serafińska-Domańska, "W kręgu przyjaciół. Wystawa w dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Jana Matejki", Muzeum im. S. Fischera, Bochnia 1983.
niedostepny

JAN MATEJKO

Jan Matejko

Jan Matejko. Reprodukcja fotografii wykonanej w 1862 roku w zakładzie fotograficznym Sebald z Krakowa.
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Jan Matejko urodził się 24 czerwca (jak podaje większość opracowań) lub też 28 albo 30 lipca 1838 roku w Krakowie, zmarł tamże w 1893 roku. Jest określany mianem najwybitniejszego przedstawiciela polskiego malarstwa historycznego XIX wieku. Jego malarstwo odegrało ogromną rolę w kształtowaniu się polskiej świadomości narodowej.
Artysta rysował już od najmłodszych lat, kiedy to matka, Joanna Karolina z d. Rossberg, organizowała swoim dzieciom konkursy artystyczne, które mały Jaś zwykle wygrywał. Profesjonalną naukę malarstwa Jan Matejko rozpoczął w 1851 roku w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Wojciecha Stattlera i Władysława Łuszczkiewicza. Następnie, dzięki uzyskaniu w 1858 roku stypendium zagranicznego, w latach 1859-1860 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium pod kierunkiem Hermanna Franza Anschütza, później także na krótko w Wiedniu w pracowni Christiana Rubena. W 1860 roku artysta ostatecznie powrócił do Krakowa.
W kolejnych latach mistrzowi proponowano profesurę na wiedeńskiej i praskiej ASP, patriotycznie nastawiony artysta jednak odmawiał. Ostatecznie w 1873 roku objął posadę dyrektora w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Był on doskonałym pedagogiem, nie narzucał studentom tematów, starał się podsycać ich zainteresowania, jednak był raczej przeciwny studiom zagranicznym. Wprowadził również obowiązek nauki historii sztuki w SSP, rozumiał wagę znajomości dawnych mistrzów w rozwoju artystycznym sztuki młodych malarzy. Jego uczniami byli m.in.: Maurycy Gottlieb, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański.
W okresie od 1889 do 1891 roku Jan Matejko kierował pracami przy polichromii Kościoła Mariackiego.
Artysta czynnie działał zarówno w polskim, jak i europejskim środowisku artystycznym, był członkiem m.in. Towarzystwa Naukowego w Krakowie, Akademii paryskiej, berlińskiej, praskiej, wiedeńskiej oraz Rafaelowskiej Akademii w Urbino.

Jan Matejko był człowiekiem specyficznym, o trudnym charakterze, ale wielkim sercu dla ludzi (a w szczególności swoich uczniów) i dla Ojczyzny. Pracował w samotności, nie lubił pokazywać swoich dzieł na wstępnych etapach twórczości, chociaż w podrysowywaniu szkiców do obrazów historycznych na wielkich płótnach pomagali mistrzowi niejednokrotnie jego przyjaciele, np. Izydor Jabłoński czy Aleksander Gryglewski.

Twórczość Jana Matejki kojarzona jest przede wszystkim z monumentalnymi scenami z historii Polski. Każde z tego typu dzieł mistrza poprzedzane było długotrwałymi studiami źródłoznawczymi i historycznymi, a następnie wieloma szkicami kompozycyjnymi i szczegółowymi, w których zawsze opierał się na rysowaniu z żywego modela, nieraz tygodniami szukając odpowiedniej fizjonomii. Cechą charakterystyczną tych niezwykle realistycznych, historycznych i batalistycznych płócien Jana Matejki jest swoista synteza ukazanego wydarzenia, zawierająca niekiedy pewne "przekłamania" pozwalające artyście zawrzeć w obrazie zapowiedzi i skutki przedstawianego momentu dziejowego. Ten aspekt twórczości czyni z mistrza malarstwa również znakomitego historiozofa.

Osobną kategorią twórczości Jana Matejki były portrety, które mistrz malował również w znakomity, właściwy sobie sposób. Artysta jest zresztą uznawany za jednego z największych polskich portrecistów, gdyż potrafił w wizerunkach zawrzeć cechy charakteru i emocje przedstawianych postaci. Niekiedy efekt ten artysta pogłębiał jeszcze, dzięki towarzyszącym portretowanym osobom rekwizytom. Podobnie jak w przypadku obrazów historycznych, malarz uważał, że warunkiem stworzenia dobrego portretu jest ukazanie pełnej wiedzy o danym człowieku.
Pierwsze portrety Jan Matejko tworzył już w czasach studenckich. Najwcześniejsze prace przedstawiają najczęściej osoby z najbliższego kręgu malarza – jego krewnych i przyjaciół. Najwcześniejszy, szerzej znany portret autorstwa Jana Matejki to przedstawienie ojca artysty z trójką jego rodzeństwa z 1853 roku (ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, depozyt w Muzeum Narodowym w Krakowie), w kolejnych latach malarz bardzo chętnie ukazywał członków zaprzyjaźnionej rodziny Giebułtowskich, z której pochodziła jego przyszła jeszcze żona – Teodora. Z czasem malowane wizerunki stały się , obok drzeworytów, głównym źródłem dochodu artysty, a jego licznymi klientami były osobistości ze sfer arystokracji, politycy i naukowcy.

Większość malowanych przez Jana Matejkę portretów charakteryzuje się ujęciem do okolic bioder lub kolan, neutralnym lub z lekka tylko absorbującym uwagę widza tłem, ciemną gamą barwną oraz silnie wyeksponowanymi jasnym, ciepłym światłem twarzą i dłońmi.

Dużą popularnością cieszyły się także wydawane drukiem cykle rysunków Jana Matejki: "Ubiory w Polsce" (1860) oraz "Poczet królów i książąt polskich" (1892). Artysta pracował również jako rysownik-dokumentalista i inwentaryzator w czasie ekshumacji grobów królewskich Kazimierza Wielkiego, a później Stefana Batorego. Co więcej, właśnie w dziedzinie rysunku uwidoczniła się też druga, bardziej humorystyczna strona charakteru mistrza patetycznych scen historycznych – malarz rysował autokarykatury i karykatury oraz satyryczne przedstawienia scenek z zarówno zaczerpniętych z dawnej historii jak i stanowiące komentarz do czasów współczesnych.

Jan Matejko

Jan Matejko w swojej pracowni
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Jan Matejko był świadomy nowych prądów w sztuce europejskiej, zauważał kontrast między swoimi historycznymi płótnami, a impresjonistycznymi pejzażami, które z czasem zaczęły dominować na Salonach paryskich, nie chciał jednak zmieniać swojego stylu i malarstwa, które tworzył przecież w poczuciu obowiązku względem zniewolonej Polski. Był on jednak, mimo pewnych sporów naukowych w tym aspekcie, znakomitym kolorystom, utrzymywał swoje obrazy w gamach barwnych o konkretnej dominancie, inspirował się też malarstwem weneckim, co najsilniej uwidacznia się bodajże w "czerwonym" "Hołdzie Pruskim" (z kolekcji Państwowych Zbiorów Sztuki Zamku Królewskiego na Wawelu, depozyt w Muzeum Narodowym w Krakowie).

Jan Matejko wielokrotnie wystawiał swoje prace w Polsce (głównie w Krakowie i Warszawie) oraz za granicą: w Paryżu, Wiedniu, Berlinie, Pradze, we Lwowie, itd. Wielokrotnie otrzymywał nagrody za swoją twórczość, został odznaczony m.in. srebrnym medalem na Salonie paryskim (1867), złotym medalem na Wystawie Międzynarodowej w Paryżu (1878), berłem symbolizującym panowanie w sztuce darowanym przez Radę Miasta Krakowa (1878), Złotym Medalem papieża Leona XIII, austro-węgierską Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności (1887) czy francuskim Krzyżem Legii Honorowej (1870).

Dzieła artysty znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych i instytucjonalnych w kraju i na świecie, są częścią zbiorów m.in. Muzeum Narodowego w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu i Krakowie, Zamku Królewskiego w Warszawie, Państwowych Zbiorów Sztuki w Zamku Królewskim na Wawelu, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Galerii Nowoczesnej w Zagrzebiu czy Muzeów Watykańskich.

 

Poszukujemy prac artysty

NIEDOSTĘPNE OBRAZY JANA MATEJKI

niedostępne
niedostępne


Jeżeli chcą Państwo sprzedać prace tego artysty prosimy o kontakt

x
«
»